Pomiary gazów i oparów w przestrzeniach zamkniętych.
Studnie, kanały, zbiorniki, silosy, ładownie.
Pomiar gazów w przestrzeniach zamkniętych jest podstawową czynnościa kontrolną wykonywaną przed wejściem do takich stref. W tego typu miejscach gdzie ograniczone są naturalne przepływy powietrza bardzo łatwo gromadzą się niebezpieczne gazy i opary stanowiące zagrożenie toksyczne, wybuchowe lub duszące poprzez wyparcie tlenu. Warto wspomnieć, że zagrożenie stanowią także otwarte od góry wykopy, ładownie czy pomieszczenia. Na ich dnie mogą się gromadzić gazy cięższe od powietrza stanowiąc poważne zagrożenie w przypadku zejścia do nich.
Zabezpieczenie takich prac stanowi najczęściej wstępne "wietrzenie" takiej przestrzeni, a następnie jej wentylowanie za pomocą wentylatorów z odpowiednimi rękawami umieszczanymi wewnątrz takiego pomieszczenia. Tego typu środki bezpieczeństwa w żadnym wypadku nie zwalniają użytkownika z przeprowadzenia pomiarów atmosfery przed wejściem ani z monitoringu atmosfery w trakcie wykonywania prac. Wstępne wietrzenie bowiem może być wykonane niedokładnie lub utworzą się miejsca z zalegającą atmosferą, których nie objęły strumienie świeżego powietrza. Podobnie wentytlowanie przestrzeni zamkniętej może nie objąć wszystkich jej rejonów, a w trakcie prac istnieje ryzyko dodatkowej emisji gazów lub oparów, albo może nastąpić uszkodzenie układu wentylacyjnego czy chociażby przygniecenie rękawa przez nieuwagę. Oznacza to, że pomiar w przestrzeni zamkniętej, studni czy kanale należy bezwzględnie wykonać przed wejściem oraz dokonywać pomiaru ciągle w trakcie prac.
Każdorazowo przed rozpoczęciem użytkowania należy sprawdzić kilka podstawowych elementów. W pierwszej kolejności trzeba zapewnić swobodny dopływ gazu lub powietrza do komory pomiarowej miernika, upewnić się gdzie znajdują się wloty do sensorów zadbać o to, aby nie zasłonić ich ręką lub częścią garderoby. To bardzo ważna czynność która decyduje o bezpieczeństwie. O ile w mierniku z pompką zapewne mamy blokadę pompki, która zgłosi błąd zatkania, o tyle w mierniku dyfuzyjnym nie ma zabezpieczenia pozwalającego określić drożność wlotów. Jeżeli membrany lub filtry będą zatkane to gaz nie dotrze do sensorów i miernik nie ostrzeże użytkownika o zagrożeniu. W pomiarach gazów w przestrzeniach zamkniętych używa się mierników wyposażonych w pompkę zasysającą. Najwygodniejsze jest użycie mierników z wbudowaną pompką zasysającą typu Multi Gas Clip Pump, ale gdy nie jest to możliwe do dyspozycji mamy też zewnętrzną pompką automatyczną lub ręczną. Oczywiście w każdym przypadku należy przed pomiarami sprawdzić działanie pompki oraz działanie automatycznej blokady na wypadek zaciągnięcia płynu. Blokada powoduje zatrzymanie pracy pompki jeżeli np. opuścimy wężyk za nisko i zaciągnie on wodę. Dzięki temu płyn nie zostanie zaciągnięty do komory sensorów i nie zniszczy urządzenia. Przeszkodę w dotarciu gazu do komory pomiarowej stanowią również wszelkiego rodzaju zanieczyszczenia. W wielu miernikach wloty do sensorów wyposażone są w specjalne membrany przepuszczające gaz i chroniące sensor przez wodą i pyłem, które jeżeli będą zanieczyszczone utrudnią lub uniemożliwią dostęp gazu do sensorów. W przypadku mierników wyposażonych w pompkę należy zwrócić uwagę również na czystość filtrów chroniących pompkę oraz czystość kanałów, przez które pobierana jest próbka powietrza. Multi Gas Clip Pump ma ważne ułatwienie w postaci wizjera z podglądem filtrów, który umożliwia szybką ocenę czystości filtra oraz jego łatwą wymianę nawet w terenie.
Pierwszym pomiarem w przestrzeni zamkniętej jest sprawdzenie po wstępnym wietrzeniu pomieszczenia czy w środku nie pozostały niebezpieczne stężenia gazów i czy można do niego wejść. W przypadku pomiarów prowadzonych od góry, jako sondę wykorzystuje się giętki wężyk. Z kolei do pomiarów prowadzonych z boku mamy do dyspozycji różne sondy np. teleskopowe, prętowe lub składane. Pamiętajmy, że należy wstępnie zapoznać się z obiektem, do którego chcemy wejść oraz z gazami, które tam występują lub mogą się pojawić. Użytkownik powinien znać podstawowe parametry mierzonych gazów takie jak: dopuszczalne stężenie w powietrzu, wpływ czynników zewnętrznych na pomiar (np. duża wilgotność przy pomiarach siarkowodoru lub amoniaku może powodować zaburzenia w odczytach) oraz współczynnik ciężaru mierzonego gazu w stosunku do powietrza). Współczynnik ten decyduje o tym gdzie będzie się gromadził gaz. Pomiary należy przeprowadzić na różnych wysokościach ze szczególnym uwzględnieniem gazów, których występowania w danej strefie zagrożenia możemy się spodziewać. Długość użytego wężyka (lub sondy) ma tutaj ogromne znaczenie ponieważ opóźnia dojście gazu do sensorów. Nalezy to uwzględnić wykonując pomiar. W instrukcji miernika znajduje się informacja jaki czas należy dodatkowo przyjąć na każdy metr bieżący wężyka (sondy). W przypadku pompki ręcznej oznacza to dodatkową ilość uciśnięć. Po pomiarze wstępnym detektor można przypiąć do ubrania i wykorzystać, jako osobiste urządzenie do pomiarów realizowanych w trakcie pracy.
Wybrane regulacje prawne.
Dz.U. 1993 nr 96 poz. 437
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 1 października 1993 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy eksploatacji, remontach i konserwacji sieci kanalizacyjnych.
Par.7. Przed rozpoczęciem robót w kanale należy zabezpieczyć pracowników przed nagłym:
2) przekroczeniem dopuszczalnych stężeń substancji szkodliwych i niebezpiecznych dla życia lub zdrowia.
Par.12. 2. Po zakończeniu wietrzenia kanału należy sprawdzić, za pomocą analizatorów chemicznych albo lampy bezpieczeństwa, czy nie występują substancje szkodliwe dla zdrowia lub niebezpieczne.
Par.16. Pracownicy wykonujący roboty w kanale powinni posiadać przy sobie urządzenia do wykrywania i sygnalizacji obecności gazu oraz zapaloną lampę bezpieczeństwa.
Dz.U. 1993 nr 96 poz. 438
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 1 października 1993 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy w oczyszczalniach ścieków.
Par.33. 1. Wejście do pomieszczeń lub zagłębień przy kratach powinno być poprzedzone zbadaniem czystości powietrza i zawartości tlenu. Badania należy dokonywać za pomocą przyrządów kontrolno-pomiarowych służących do wykrywania gazów szkodliwych i niebezpiecznych oraz lamp bezpieczeństwa.
2. Pracownicy wchodzący do pomieszczenia zagłębionego przy kratach powinni być wyposażeni w urządzenia do wykrywania gazów niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia oraz posiadać szelki bezpieczeństwa z linką asekuracyjną o odpowiedniej długości.
Dz.U. 1994 nr 21 poz. 73
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Przestrzennej i Budownictwa z dnia 27 stycznia 1994 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy stosowaniu środków chemicznych do uzdatniania wody i oczyszczania ścieków.
ROZDZIAŁ 2
Wykonywanie pracy w zbiornikach przeznaczonych do przechowywania środków chemicznych
§ 19. [Wykonywanie prac w zbiornikach przeznaczonych do przechowywania środków chemicznych]
1. Wykonywanie prac w zbiornikach przeznaczonych do przechowywania środków chemicznych powinno się odbywać na pisemne polecenie pracodawcy lub osoby przez niego upoważnionej.
2. Polecenie, o którym mowa w ust. 1, powinno określać:
1) rodzaj, zakres, miejsce, termin i sposób wykonania pracy,
2) imię i nazwisko osoby odpowiedzialnej ze strony służby eksploatacyjnej za przygotowanie miejsca pracy i zezwolenie na jej podjęcie,
3) imię i nazwisko osoby wyznaczonej do kierowania pracami wewnątrz zbiornika i ich nadzorowania ze strony wykonawcy robót,
4) imię i nazwisko pracownika skierowanego do pracy w zbiorniku oraz pracownika ubezpieczającego,
5) rodzaj zagrożeń, jakie mogą wystąpić w czasie wykonywania pracy, sposób postępowania w razie ich wystąpienia oraz rodzaj sprzętu ochrony indywidualnej, jaki ma być zastosowany,
6) sposób sygnalizacji i porozumiewania się pomiędzy pracownikami wykonującymi pracę wewnątrz zbiornika a pracownikami ich ubezpieczającymi.
§ 20.
1. Przygotowanie i prowadzenie pracy wewnątrz zbiornika powinno spełniać następujące wymagania techniczne i organizacyjne:
4) powietrze w zbiorniku należy zbadać na zawartość tlenu oraz gazów i par substancji toksycznych i palnych; obecność gazów nie może być sprawdzana za pomocą otwartego płomienia.
Stan prawny na: 10.2021
Pomiar gazów w przestrzeni zamkniętej za pomocą obszarowego detektora gazów.
W niektórych przypadkach przy większej liczbie pracowników, rotacji czy pracach długotrwałych kontrola wykonywania pomiarów oraz ich prawidłowość mogą być trudne do zapewnienia. Szczególnie przy długotrwałych pracach w ładowniach, konstrukcjach i zbiornikach gdzie trwają różne prace oraz istnieje znaczne ryzyko zanieczyszczeń zastosowanie mają obszarowe detektory gazów z pompką zasysającą. Tego typu detektory ustawione w bezpiecznym miejscu z wężykiem opuszczonym w miejsce prac prowadzą ciągły pomiar (nawet do 4 gazów) i udostępniają go on-line osobom nadzorującym.
Nadzór nad tego typu obszarowymi detektorami gazów może być prowadzony z poziomu komputera lub tableta z dostępem do internetu. System Blackline nie tylko na bieżąco przesyła dane, ale umożliwia także powiadamianie o alarmie przekroczenia zaprogramowanych stężeń. Alarm może być przesyłany do operatora (osoby nadzorującej system), na wybrane telefony innych osób np. brygadzisty, kierownika robót czy służby BHP oraz na osobiste detektory i urządzenia bezpieczeństwa innych pracowników w rejonie.
